Beste Mensen biedt suspense voor de korte termijn

Door Irit van der Veldt

De monoloog is hot. Niet alleen na Prima Facie als ijzersterke monoloog door Maria Kraakman, over het onvoldoende beschermen van slachtoffers van seksueel misbruik. Maar omdat we ernaar smachten in een sterk geïndividualiseerde samenleving waarin we meer en meer op onszelf worden teruggeworpen, hebben we behoefte aan laagdrempelige, luchtige en begrijpelijke communicatie. Bureau Vergezicht ziet die noodzaak en maakt verhalen over macht, klimaat en gedeelde verantwoordelijkheid.

In Beste Mensen kiest dit gezelschap voor een aaneenschakeling van klimaatspeeches die ons ter plekke confronteert, aan het denken zet en verwart maar waarvan de urgentie na afloop van de voorstelling bliksemsnel verdwijnt.

Declameren van historische speeches

In Beste Mensen toont Bureau Vergezicht ons delen uit die klimaatspeeches sinds De Club van Rome uit 1968. Speeches overwegend pro over de goede bedoelingen wensen en mogelijkheden ten aanzien van klimaatbeleid. We horen: Jimmy Carter uit 1977, Thatcher uit 1989 en Greta Thunberg uit 2019 en zien alles en iedereen daartussenin. Met name de jonge generatie spreekt ons vermanend toe: júllie zijn het die de wereld naar z’n grootje helpen.

Met haar armen gespreid, declameert Hanna Hoekstra bijna ín de microfoon de nadrukkelijke woorden van minister president Den Uyl uit 1971 over de klimaatproblematiek. Weloverwogen elk woord, langzaam en maximaal gearticuleerd. Een bijna vaderlijke stem die zo duidelijk mogelijk ons ervan overtuigt dat we onze verantwoordelijkheid moeten nemen als samenleving en als overheid. Maar wat is, anno 2024, daarvan over als het gaat om het klimaat. Op papier weten we elkaar te vinden, stellen we vragen en zijn er eindeloze dialogen maar de praktijk toont anders. Ruis is wat ons rest.

Aan het begin van de voorstelling zien we geprojecteerd op een soort zwarte zuil, het begin van een briefwisseling tussen een zekere Roel en Bureau Vergezicht over deze komende voorstelling. De zuil bestaat uit zwart metaaldraad fijn geweven en staat in het midden van het toneel met daar voor een microfoon. De sfeer is kil, leeg, zwart en zakelijk. Na de briefwisseling zien we de namen van de wereldleiders als presentatoren van klimaatbeleid. Democratische én conservatieve denkers en wereldleiders die de internationale gemeenschap ervan hebben willen overtuigen dat we gezamenlijk afspraken moeten maken om het klimaat te redden. Er zijn willekeurige lichtflitsen als bliksemschichten en er is een onderstroom van een computersound: af en toe aanzwellend.

Pamflettistisch theater en toch spannend

Interessant hoe Bureau Vergezicht dit pamflettistisch theater toch spannend maakt. De microfoon in het midden, voor op het toneel met daar achter de zwarte zuil met geprojecteerde namen, geeft het geheel een formeel karakter. Hanna Hoekstra, stokstijf, imiteert nauwkeurig de articulatie van de wereldleiders in het Nederlands, Vlaams en Engels. Onafgebroken kijkt ze de zaal in, haar vingers stijf, en af en toe haar armen gespreid met haar fingers crossed. Na ongeveer tien speeches neemt ze een time out waarna we kijken en luisteren naar historische beelden en speeches. Als Hoekstra de speeches hervat, lopen ze al snel over in geluidsfragmenten die langzaam verdwijnen in een patroon van steeds dichter op elkaar drukkende stippen: de ontvangst is verbroken: de ruis ontneemt ons het zicht.

Eenzijdig gehamer zonder opluchting

Of Beste Mensen beklijft, is twijfelachtig. Niet vanwege het acteerlatent door Hoekstra, het onderwerp en tekst (Anoek Nuyens), de regie (Erik Whien) de locatie en de scenografie: het was spannend, knap, indrukwekkend en daardoor overtuigend. Wel vanwege de keuze voor het eenzijdige gehamer. Wellicht was, net als in Prima Facie, ook hier een soort dialoog meer op z’n plek waarbij we onszelf terughoren in al onze kromme redeneringen en afwijzende standpunten. Het zou – net als de grappige briefwisseling aan het begin – lachwekkend kunnen zijn als moment van opluchting wat de betrokkenheid bij dit lastige thema mogelijk vergroot.

Ten slotte rijst de vraag over de beide hoofdletters in Beste Mensen. Is hier gekozen voor het zg. eerbiedskapitaal zoals in Hare Majesteit of onze Here Jezus. Heeft dit gezelschap híérmee gekozen voor een soort innerlijke monoloog als aanklacht tegen dit probleem dat deze productie wat gelaagdheid geeft: ze spreken niet tegen het volk maar tegen zichzelf. Ze zetten elkaar op de troon en houden zichzelf bezig of is het ironie en creëert daarmee die M ruis. Het hult ons helaas in nevelen na een spannende voorstelling voor de korte termijn.