Tijdens het OFF van 8-17 maart toont DNO Oedipus Rex / Antigone
Door Irit van der Veldt
Gezien op 9 maart 2024
Strawinsky zou tevreden zijn. Deze uitvoering van Oedipus Rex uit zijn neoklassieke periode past: tl-buizen ter verlichting, strakke beweeglijk houten wanden met strenge metalen klim- en zitconstructie, extra verlichting zo nodig. In haar rode mantelpak met bijpassende rode high heels is spreker, Nazmiye Oral, opvallend. Zij zorgt voor de contouren en zij plaatst het stuk – in verstaanbaar Nederlands – in deze tijd. “Ik ben er om uw ogen en geheugen elke inspanning te besparen.”
Van 8-17 maart presenteert De Nationale Opera en Ballet (DNO) het Opera Forward Festival (OFF) met nieuwe en gevestigde makers en voorstellingen voor met name jonge bezoekers. Al vanaf EUR 18 zijn er tickets beschikbaar. Een mooie kans om onbekende voorstellingen te zien in een nieuwe eigentijdse verpakking.
Een uitdaging voor DNO om in vier weken Oedipus Rex/Antigone vorm te geven nadat de Britse choreograaf Wayne McGregor had afgezegd. Met Mart van Berckel (regisseur) en Nanine Linning (regisseur en choreograaf) maken ze een goede keuze. Anderhalf uur fascinerende choreografie met een duidelijke visie als resultaat. Alles klopt: simplicity, innovatie, spreek- en zangkoren in het Latijn en Grieks, ingekaderde scènes. Kortom, het hele spectrum van neoclassicisme komt voorbij. Zou je van elke scene een ‘still’ maken dan springt het beeld van een driedimensionaal schilderij uit die tijd in het oog.
Met een korte pauze van vijf minuten toont DNO Oedipus Rex én Antigone in één voorstelling van anderhalf uur. Het geheel opent met de eerste opera waarbij het volk – vertegenwoordigd door het mannenkoor van DNO – koning Oedipus smeekt de pest te bestrijden. Het mannenkoor in grijs/zwarte werkkleding toont agressie, schreeuwt en dreigt. Geweldig hoe de Amerikaanse tenor Sean Panikkar krachtig en zuiver mengt en contrasteert met die mannen. Fascinerend hoe die groep gelaagd als een golf over het podium beweegt; Oedipus daartussendoor. Organisch wandelt Nazmiye Oral door de voorstelling om het verhaal van de zoon die met zijn moeder trouwt (Sarah Connolly) helder te vertellen.
De Canadese componist Samy Moussa maakt van Antigone in 2020 een eclectisch geheel van verschillende Atheense toneeldichters zoals Sophocles, Euripides en Empedocles. Voor Moussa belangrijk in zijn compositie, die hij als oratorium vormgeeft met vrouwenkoor en orkest, te streven naar afstandelijkheid zonder grote emotionele gebaren. Het resultaat is een vrijwel continu statisch vrouwenkoor gekleed in grijze mantel met bijpassende hoofddoek. Als een soort mummies bewegen ze in lijn met het verhaal. Een duidelijke analogie met Antigone die haar dood vindt in een grafkelder, is snel gemaakt.
Maar dat is niet de enige overeenkomst. Het stuk is doordrenkt van analogieën. Allereerst uiteraard de gelijkenis met de bestorming van het Capitool in 2021 door boze agressieve Amerikaanse burgers. Daarnaast ook een vergelijking met de recent overleden Russische Navalny die in deze voorstelling wordt gerepresenteerd door de dappere maar enigszins naïeve Oedipus én door Antigone. Zij maakt haar naam waar als tegendraadse strijder waarbij ze tegen de bevelen in van Koning Creon – haar broer Polynices (Dingkai Bai /Remy Catalan) – na een lange strijd een waardige begrafenis geeft. Het komt ook haar echter duur te staan met de dood tot gevolg. En niet te vergeten de dode Polynices in de armen van zijn moeder Jokaste met blauwe outfit en rood haar. Ze zwijgt en buigt het hoofd: een dialoog zit er niet meer in. En ten slotte de totaal verslagen koning Creon. Ook hij zwijgt. Voor zijn strakke wetmatigheid en gebrek aan emphatie betaalt hij de hoofdprijs.
Wie naar een opera wil over het nu, gesitueerd in het Grieks/Romeinse rijk, moet naar Oedipus Rex/Antigone. Een boeiende voorstelling waar je anderhalf uur ademloos naar kijkt en luistert. De choreografie is meesterlijk, het decor spannend, de muziek van Strawinksy en Moussa fenomenaal, de koren zingen outstanding als ook de solisten, en het orkest speelt transparant en gedreven. Een unieke voorstelling dus om te bezoeken voor oud en jong. Doe het nu, voor het te laat is.
Foto’s Bart Grietens
Oedipus
Sean Panikkar
Jocasta
Sarah Connolly
Creon
Bastiaan Everink
Tiresias
Rafał Siwek
Pastor
Linard Vrielink
Muzikale leiding
Erik Nielsen
Regie Oedipus Rex
Mart van Berckel
Regie en choreografie Antigone
Nanine Linning
Licht
Cor van den Brink
Dramaturgie
Luc Joosten, Laura Roling
Speaker
Nazmiye Oral
Koor en orkest van de Nationale Opera en Ballet
Kijk voor meer informatie op: